Terwijl in het pauselijke Rome van eind-16e eeuw, na de contra­reformatie, het conser­vatisme in de kunst toesloeg, waren de muzikale ontwikkelingen in Venetë stormachtig. Daar zette de barok met volle kracht in, met als grootste nieuw­lichter Claudio Monteverdi. Zoals zovele wonder­kinderen componeerde hij al op jonge leeftijd, natuurlijk nog helemaal in de geest van zijn leermeester in de kathedraal van zijn geboorte­plaats Cremona. Op zijn 17e kreeg hij zijn eerste baan als muzikant: violist aan het hof van Mantua. Daar ontmoette hij de Vlaamse meester Giaches de Wert en bekwaamde zich onder diens leiding in zang en directie. Uiteinde­lijk werd hij daar, 37 jaar oud, aangesteld als maestro di capella.
Dat hij een aanhanger was van vernieuwende en dus ook contro­versiële muzikale opvat­tingen was inmiddels bekend. Naast de strakke prima prattica van de polyfonie, waarbij de harmonie van doorslag­gevend belang is, vroeg de nieuwe secondo prattica meer aandacht voor de tekst­beleving en emotie en toevoeging van een basso continuo, solozang en recitatieven. En daarmee legde hij de basis voor een geheel nieuw genre: de opera. In Mantua maakte hij er al een paar, oa l'Orfeo en ook Arianna, die goed ontvangen werden.

In die tijd zocht hij met kerkelijke werken ook de gunst van Paus Paulus V, o.a. met zijn beroemde Mariavespers om voor zijn zoon een priester­opleiding te krijgen - zonder succes overigens. Toen hij ook nog door de nieuwe vorst van Mantua werd ontslagen, zat hij in een benarde positie. Daaruit werd hij binnen een jaar verlost door zijn aanstel­ling als maestro di capella van de San Marco in Venetië, de destijds hoogst denkbare eer voor een musicus. In zijn 30 Venetiaanse jaren bleef hij continu vernieuwen en onder zijn leiding groeide de opera uit tot een volwassen kunstvorm.
In de eeuwen daarna, de tijd waarin de opera hoogtij vierde raakte Monteverdi merkwaar­digerwijs geheel in de vergetel­heid, maar rond 1900 werd hij 'herontdekt' en zijn werk wordt tegen­woordig weer regel­matig uitgevoerd.

I
Lasciate mi morire!
E che volete che mi conforte
In cosi dura sorte
In cosi gran martire?
Lasciate mi morire!
II
O Teseo, o Teseo mio,
sì che mio ti vo' dir, chè mio pur sei,
benchè t'involi, ahi crudo! a gl'occhi miei.
Volgiti, Teseo mio,
volgiti, Teseo, o Dio!
Volgiti in dietro a rimirar colei
che lasciato ha per te la patria e'l regno,
e'n queste arene ancora,
cibo di fere dispietate e crude,
lascierà l'ossa ignude.
O Teseo, o Teseo mio,
se tu sapessi, o Dio!
Se tu sapessi, ohimè!, come s'affanna
la povera Arianna,
forse forse pentito
rivolgeresti ancor la prora al lito.
Ma, con l'aure serene
tu te ne vai felice, ed io qui piango.
A te prepara Atene
liete pompe superbe, ed io rimango
cibo di fere in solitarie arene.
Te l'un e l'altro tuo vecchio parente
stringerai lieto, ed io
più non vedrovi, o madre, o padre mio!
III
Dove, dove è la fede,
che tanto mi giuravi?
Così ne l'alta sede
tu mi ripon de gl'avi?
Son queste le corone
onde m'adorni il crine?
Questi gli scetri sono,
questi le gemme e gl'ori?
Lasciarmi in abbandono
a fera che mi strazi e mi divori?
Ah, Teseo, ah Teseo mio,
lascierai tu morire,
in van piangendo, in van gridando aita,
la misera Arianna
ch'a te fidossi e ti diè gloria e vita?
IV
Ahi, che non pur risponde!
Ahi, che più d'aspe è sord'a miei lamenti!
O nembi, o turbi, o venti,
sommergetelo voi dentro a quell'onde!
Correte, orchi e balene,
e delle membr'immonde
empiete le voragini profonde!
Che parlo, ahi! Che vaneggio?
Misera, ohimè! Che chieggio?
O Teseo, o Teseo mio,
non son, non son quell'io,
non son quell'io che i feri detti sciolse:
Parlò l'affanno mio, parlò il dolore;
Parlò la lingua sì, ma non già 'l core.